Universiteit van het Noorden: Innovatiefocus op de energie- en klimaattransitie

In haar kennisagenda ‘Drivers of transition’, benoemt de Universiteit van het Noorden thema’s waarop zij zich de komende jaren wil richten. Een van deze thema’s concentreert zich rondom de energie- en klimaattransitie. In de onderwijsprogramma’s van de Universiteit van het Noorden ligt de innovatiefocus op waterstof en groene chemie. Het voornaamste doel is om bij te dragen aan resultaten die zo snel mogelijk tot concrete toepassingen leiden. Door de snelheid van de klimaatverandering is er geen tijd te verliezen.

In een viertal artikelen zoomen we in op de Universiteit van het Noorden. Dit unieke kennis- en innovatienetwerk bestaat uit de RUG, Hanzehogeschool, NHL Stenden, Van Hall Larenstein en het UMCG. Dit is het tweede artikel.

De gevolgen van de energie- en klimaattransitie zijn groot. Voor Noord-Nederland zijn deze mogelijk nog groter door het gasbesluit en het stoppen van de gaswinning in Groningen. De kennisinstellingen van de Universiteit van het Noorden werken daarom intensief samen aan de energie- en klimaattransitie. Dit doen ze door te experimenteren met nieuwe toepassingen en het ontwikkelen van nieuwe kennis. De innovatiefocus ligt hierbij op waterstof en groene chemie.

Noord-Nederland is door de EU als eerste regio in Europa erkend als Hydrogen Valley. De Universiteit van het Noorden is hier nauw bij betrokken. Zo leidt zij hoogwaardig personeel op voor de energietransitie en meer specifiek voor de waterstofeconomie. Verder worden innovatieve toepassingen ontwikkeld voor het gasnetwerk in Nederland.

In de drie noordelijke provincies zijn daarnaast alle factoren aanwezig die relevant zijn voor de verduurzaming van de chemische industrie. Chemport Europe is de naam van het groene chemie-ecosysteem in Noord-Nederland. Verschillende kennisinstellingen van de Universiteit van het Noorden maken hier deel van uit. Chemport Europe bestaat uit twee geïntegreerde chemieclusters in Eemshaven Delfzijl en Emmen, een groot kenniscluster rond de kennisinstellingen in Groningen en recyclingexpertise in Heerenveen. De ambitie van Chemport is helder: in 2030 de koploper zijn op het gebied van groene chemie in Europa.

Greenwise Campus

Bij de Greenwise Campus in Emmen komt de innovatiefocus van de Universiteit van het Noorden eveneens tot uiting. Deze campus is een gezamenlijk initiatief van NHL Stenden, de RUG, Drenthe College, gemeente Emmen en provincie Drenthe. De initiatiefnemers willen de keten van beroepsonderwijs en onderzoek versterken. “We richten ons daarom op de ontwikkeling van doorlopende leerlijnen, van mbo tot wo, de efficiënte inzet van faciliteiten en de nauwe samenwerking met startups en bestaande bedrijven”, vertelt Erica Schaper, voorzitter College Raad van Bestuur NHL Stenden. “De Greenwise Campus vergroot hiermee allereerst de aantrekkelijkheid van studeren in de regio, ook voor internationale doelgroepen. Door daarnaast intensief samen te werken met het bedrijfsleven zorgt de campus er tevens voor dat talent voor de regio behouden blijft.”

Greenwise Campus houdt zich bezig met verschillende onderwerpen: groene chemie, het versterken van de maakindustrie, energie en waterstof, zorg en welzijn en technologie. Schaper: “Vanuit de campus zorgen studenten en onderzoekers er samen met het bedrijfsleven voor dat nieuwe kennis sneller ontwikkeld wordt en in de praktijk kan worden toegepast. De campus biedt zo kansen voor bedrijven, trekt investeringen aan en vergroot de werkgelegenheid.”

Zo wil de campus hét regionale kennisknooppunt van Drenthe zijn, waar kennis, onderwijs en bedrijvigheid bij elkaar komen. Er wordt richting gegeven aan een slimme en duurzame toekomst voor een vitale regio. Door samen te werken vanuit één gezamenlijke innovatieagenda wordt focus en slagkracht gegeven aan economische ontwikkeling en brede welvaart in het Noorden.

Bioplastic uit appelzuur

Een van de eerste krachtenbundelingen die binnen de Greenwise Campus tot stand is gekomen, is die van de RUG en NHL Stenden. Samen vormen zij de eerste hybride onderzoeksgroep van Nederland voor innovaties in de groene chemie. In de praktijk ontwikkelt de RUG hiervoor de concepten en basistechnologieën. De lectoraten Duurzame Kunststoffen en Circular Plastics van NHL Stenden onderzoeken vervolgens de toepasbaarheid. Dit doen de lectoraten samen met practoraten in het mbo en diverse bedrijven. NHL Stenden slaat hiermee de brug vanuit het wetenschappelijk onderzoek naar het bedrijfsleven. Hiermee versterkt de Greenwise Campus de concurrentiepositie van het regionale bedrijfsleven op zowel nationaal als internationaal niveau.

Biomembraan

Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van biomembraan SAVER door de RUG en NHL Stenden. Samen ontwikkelden zij in een hybride onderzoeksgroep een zogenaamd vitrimeer, een recyclebaar plastic membraan op basis van appelzuur. “Met dit membraan is het mogelijk om zeer efficiënt olie van water te scheiden”, vertelt Rudy Folkersma, lector bij NHL Stenden. Folkersma, associate lector Vincent Voet van NHL Stenden en hoogleraar Katja Loos en Chongnan Ye van de RUG maakten samen dit bijzondere materiaal.

Folkersma: “Dit zogeheten biobased membraan kan dus olie van water scheiden. Wanneer de poriën van dit membraan verstopt raken, kan het volledig worden afgebroken. Dit was tot nu toe nog niet mogelijk. Daarna kan met de gezuiverde bouwstenen een nieuw membraan worden gemaakt. Deze technologie kan ook worden gebruikt voor de recycling van bijvoorbeeld windmolenbladen. We zijn er dan ook best een beetje trots op dat ons biomembraan de publiekswinnaar was van het beste Tech-idee 2021 van KIJK Magazine.”

CuRe Technology

Een ander voorbeeld binnen de Greenwise Campus is de samenwerking met startup CuRe Technology uit Emmen. Het recyclen van polyester stelt Nederland voor een grote uitdaging. In Emmen wordt aan diverse oplossingen gewerkt om polyester opnieuw te kunnen gebruiken. In het kader van chemische recycling past de startup CuRe Technology de technologie toe om vervuild polyester af te breken, te zuiveren en te herpolymeriseren. Dit leidt uiteindelijk tot herbruikbaar polyester voor een grote diversiteit aan sectoren en toepassingen. Het product wordt onder meer verkocht aan eindgebruiker Coca-Cola.