Europees koploper in circulaire plastics

Circulaire plastics dragen bij aan minder CO2-uitstoot, minder gebruik van fossiele grondstoffen en een efficiënter gebruik van afval- en reststromen. Noord-Nederland is hier nu al Europees koploper in. Om deze koploperspositie verder uit te bouwen, wordt intensief samengewerkt binnen Greenwise Campus. Vanuit de regio Emmen, waar de chemische industrie van oudsher sterk vertegenwoordigd is, vindt deze samenwerking plaats tussen partners in heel Noord-Nederland. Met Chemport Europe als overkoepelend netwerk richten het bedrijfsleven en het onderwijs zich op slimme innovaties in groene chemie. De provincie Drenthe en de gemeente Emmen vervullen daarbij een faciliterende, verbindende en initiërende rol.

Chemport Europe is het netwerk voor groene chemie in Noord-Nederland. Bedrijven, kennisinstellingen en overheden hebben een gezamenlijke focus: de groene economie versnellen en de noordelijke chemische sector wereldwijd op de kaart zetten. Chemport Europe bestaat uit twee chemieclusters in Delfzijl en Emmen, een kenniscluster in Groningen en recycling expertise in Heerenveen. Binnen het netwerk is er aandacht voor de ontwikkeling van bioplastics, die gemaakt worden van fossielvrije materialen, biologisch afbreekbare plastics, duurzame toepassingen en slimme recycletechnieken.

Voorbeelden in Noord-Nederland

Bij Avantium wordt plastic van suiker en hout gemaakt en BioBTX maakt nieuwe chemische bouwstenen uit gebruikt plastic en biomassa. Senbis vervaardigt producten uit biologisch afbreekbare plastics, zoals korrels voor kunstgras, maaidraad en touwen voor visserij, landbouw en tuinbouw. Paques Biomaterials maakt biologisch afbreekbaar bioplastic uit organische afvalstromen en op het gebied van toepassingen richt H&P Moulding zich op duurzame kunststof spuitgiet onderdelen. CuRe Technology is een voorbeeld van een bedrijf dat slimme recycletechnieken realiseert, waardoor polyester eindeloos opnieuw gebruikt kan worden.

Voor de verduurzaming van de chemie in Noord-Nederland heeft Chemport Europe vier pijlers geïdentificeerd: circulaire plastics, biomassa, CO2 als grondstof en H2 als grondstof. Alle activiteiten in relatie tot de pijler circulaire plastics worden via de lijn Greenwise Campus georganiseerd en uitgevoerd. Greenwise Campus is het netwerk voor innovatie, ondernemerschap en kennisontwikkeling. Samen met partners worden groene en slimme oplossingen voor vandaag en morgen gecreëerd. Greenwise Campus richt zich op de groene chemie, slimme maakindustrie, nieuwe energie en technologie in zorg en welzijn.

Regio Emmen

Groene chemie, een van de vier pijlers van Greenwise Campus, is een speerpunt van de regio Emmen. Wethouder Guido Rink: “De chemische industrie is van oudsher sterk vertegenwoordigd in Emmen en behoort tot de Europese top waar het gaat om de productie van groene kunststoffen, composieten, vezels en garens. Bovendien zijn binnen Greenwise Campus alle kennisinstellingen aanwezig voor een doorlopende leerlijn, van mbo tot wo. Daardoor kunnen we onze unieke positie in groene chemie de komende jaren nog verder verstevigen.”

De gemeente Emmen trekt hierin samen op met de provincie Drenthe. “De groene chemie in Drenthe, en specifiek in Emmen, heeft de afgelopen jaren een voorspoedige ontwikkeling doorgemaakt”, aldus gedeputeerde Henk Brink. “De baanbrekende innovaties uit onze regio leveren binnen en buiten onze landsgrenzen een bijdrage aan een circulaire economie. De provincie hecht er dan ook veel waarde aan om deze innovatieve ontwikkelingen samen met de gemeente Emmen te stimuleren. Naast financiële ondersteuning, verbinden we verschillende partijen met elkaar en vervullen we soms een initiërende rol.”

GETEC PARK.EMMEN

In Emmen komen de innovatieve ontwikkelingen in groene chemie met name op het GETEC PARK.EMMEN tot uiting. Op het park zijn toonaangevende bedrijven gevestigd, zoals Morssinkhof Sustainable Products, LANXESS, Freudenberg Performance Materials en CuRe Technology. Ook de eerdergenoemde Senbis Group is hier gevestigd. Het onderdeel Senbis Polymer Innovations is daarbij gespecialiseerd in toegepast onderzoek naar polymeren. Dit zijn grote moleculen waaruit plastics zijn opgebouwd. Senbis beschikt op het park over een uitstekend ingericht laboratorium en een complete pilotplant. Beide zijn beschikbaar voor zowel bedrijven als kennisinstellingen. Van hieruit kunnen product- en procesideeën voor duurzame kunststoffen snel ontwikkeld en opgeschaald worden.

Biobased 3D printdraden

Zo werkt Senbis onder andere intensief samen met BASF 3D Printing Solutions (voorheen Innofil3D). BASF 3DPS is onderdeel van BASF Forward AM en eveneens gevestigd op het GETEC PARK.EMMEN. De research & development tak van Senbis verricht veel onderzoek voor BASF 3DPS. Hierbij worden printdraden voor 3D printers – zogenaamde filamenten – die vervaardigd zijn uit biobased of gerecycled materiaal, steeds belangrijker. Jeroen Wiggers, directeur van BASF 3DPS en oprichter en CEO van Innofil3D, vertelt: “3D printing heeft, in vergelijking met conventionele maaktechnieken, al een betere CO2-footprint als het gaat om het vervaardigen van prototypes, gereedschappen en kleine series.

3D printen met filamenten is begonnen met PLA, een biobased materiaal uit maïs. Dit materiaal is nog steeds populair, maar kent beperkte industriële toepassingen door brosheid en geringe sterkte. Dit materiaal kan sterker, hittebestendig of vlamwerend worden gemaakt met koolstofvezels, maar dit is geen biobased materiaal, waarmee we natuurlijk het liefst zouden werken. Ook het vinden van een biobased vervanger van PLA als basisgrondstof staat nog in de kinderschoenen. Tegelijkertijd worden met name bij grote industrieën de eisen om sustainable te produceren steeds strenger. Die eisen dwingen ons om duurzaamheid en functionaliteit te combineren en hier ligt een grote uitdaging die we samen met Senbis aangaan.”

TRL-trains

Behalve met bedrijven zoals BASF 3DPS, werkt Senbis ook nauw samen met kennisinstellingen binnen Greenwise Campus, waaronder de Rijksuniversiteit Groningen en het lectoraat Duurzame Kunststoffen van NHL Stenden in Emmen. De samenwerking tussen Senbis en deze kennisinstellingen vindt plaats volgens de gedachte van ‘lab naar markt’, van ‘kennis naar kassa’. Dit traject wordt wel de TRL-train genoemd. TRL staat voor Technology Readiness Levels. De eerste fase bestaat uit fundamenteel onderzoek door de RUG. Daarna onderzoekt NHL Stenden de toepasbaarheid, eventueel in samenwerking met de practoraten in het mbo. In de fase daarna volgt de verdere ontwikkeling door bedrijven, in dit geval Senbis. Dit gehele traject wordt vanuit Greenwise Campus begeleid. Sinds 1 september jl. is Ineke Ganzeveld hiervoor eindverantwoordelijk. Zij is Programmaleider Groene Chemie bij Greenwise Campus, een programma dat zich in het bijzonder richt op Circulaire Plastics.

Gerard Nijhoving, managing director Senbis Polymer Innovations, geeft een praktijkvoorbeeld: “Senbis investeert enorm veel in de ontwikkeling van producten op basis van biologisch afbreekbare polymeren. Vaak is het moeilijk om met bioplastics dezelfde prestaties te halen als met conventionele plastics. Door slimme recept- en procesontwikkeling komen we erg ver. Maar voor toepassingen als bijvoorbeeld textiel zien we dat er nog geen goed alternatief is. Daarin verrichten we fundamenteel en toegepast onderzoek met zowel de RUG als NHL Stenden. Ons gezamenlijke doel is om tot een totaal nieuwe bioplastic en vezel te komen.”