Onkruid verbrandende boer van Van Gogh gerestaureerd

Het schilderij Onkruid verbrandende boer van Vincent van Gogh uit 1883 hangt prominent in de tentoonstelling Op reis met Vincent – Van Gogh in Drenthe in het Drents Museum. Vóórdat het schilderij in september naar Assen ging, heeft het werk gedurende de zomer een ingrijpende restauratie ondergaan. Een hele nieuwe dunne vernislaag is aangebracht om de donkere kleuren weer te verzadigen. Hoofdconservator Annemiek Rens: ‘Het schilderij is enorm opgeknapt door de restauratie. Je ervaart nu de sfeer van dit ‘avondeffekt’ dat Van Gogh heeft willen vastleggen nog beter. Zoals hij zelf schreef: ‘zóó dat het meer de grootheid der vlakte en het vallen van den avond geeft en ’t vuurtje ’t eenige lichtstipje is met ietwat rook.’’

Een gestage en minutieuze operatie, zo zou je het werk van schilderijenrestaurator Kathrin Pilz van het Van Gogh Museum kunnen omschrijven. Nadat het Drents Museum en het Van Gogh Museum gezamenlijk het Drentse werk in 2019 konden aankopen op een veiling in New York – en zo het schilderij konden behouden voor de Collectie Nederland -, bleek bij vooronderzoek in 2022 dat er ooit twee niet-originele glanzende en inmiddels door veroudering vergeelde vernislagen op het doek zijn aangebracht. 

Nieuw vernislaag op doek

Restaurator Pilz ontdekte bovendien dat er door Van Gogh zelf een dunne laag eiwit is aangebracht, waarschijnlijk als tijdelijke beschermlaag. Afgelopen zomer heeft de restaurator gedurende 70 dagen, 400 uur in totaal het werk Onkruid verbrandende boer behandeld. Pilz: ‘De twee niet-originele vernislagen heb ik voorzichtig onder de microscoop verwijderd met behulp van oplosmiddel, tissues en hel fijn gereedschap, zogenaamde micro tools. Per dag heb ik aan zo’n 15 vierkante cm kunnen werken. De originele versie van Van Gogh heb ik uiteraard niet aangetast. Afsluitend is er een nieuwe hele dunne vernis aangebracht om de donkere kleuren weer te verzadigen. Kleur en glans van het verfoppervlak komen nu weer dichter bij hoe Van Gogh het schilderij gemaakt heeft.’

Na 140 jaar terug in Drenthe

De Onkruid verbrandende boer heeft vele omzwervingen gemaakt en is vaak van eigenaar gewisseld. In 1905 kocht dichter Herman Gorter het werk. Later komt het in bezit van kunsthandelaar Jacques Goudstikker in Amsterdam, tot de nazi’s het in 1940 in beslag nemen. Vervolgens reist het over de wereld en duikt het onder meer op in Puerto Rico. In 2019 krijgen de erfgenamen van Goudstikker het schilderij terug en wordt het datzelfde jaar aangeboden op de veiling van Sotheby’s in New York. Daar hebben het Drents Museum en het Van Gogh Museum het werk gekocht.

Nu 140 jaar nadat Vincent het werk maakte, hangt het in de tentoonstelling Op reis met Vincent die nog tot en met 7 januari 2024 te zien is. De tentoonstelling neemt je mee op Van Goghs Drentse avontuur. Zoveel mogelijk werken uit het Drentse oeuvre van Van Gogh – waaronder Onkruid verbrandende boer – zijn voor het eerst samen te zien. Bezoekers ontmoeten in de expositie ook tijdgenoten en inspiratiebronnen die Vincent in zijn Drentse brieven aan broer Theo noemt.

Foto: Jelle Draper